Terugblik familieavond ‘ADHD en naasten’

28 mei 2021

Leven met een naaste met ADHD betekent ‘never a dull moment’. Het gaat vaak anders dan gedacht. Wat is ADHD en hoe kun je hiermee omgaan als naaste?

Auteur: Anneke van Toor, familiecoach bij Kompassie

Donderdag 20 mei organiseerde Kompassie de online familieavond ‘ADHD en naasten’. Een ervaringsdeskundige en een professional van PsyQ ADHD bij volwassenen hebben meer verteld over ADHD en tips gegeven voor naasten.

Ervaringsdeskundige aan het woord

Omdat we werken met ervaringsdeskundigen, konden we uit eigen gelederen iemand vinden die bereid was zijn verhaal over ADHD te doen. John Koeman zet zich als vrijwilliger bij Kompassie in als familiecoach en deelde zijn eigen ervaring met ADHD én als naaste.

John liet zich al vanaf zijn jeugd leiden door wat hij leuk vond. Zich ergens voor inzetten lukte alleen bij interesse. In dat geval kon hij ook hyperfocussen. Hij wilde opvallen door kennis en volgde diverse academische studies. Hij vond veel leuk, maar als dat minder was, werd het een probleem om die vakken te halen. Hij leefde vooral in het moment.

De diagnose ADHD volgde na het beëindigen van een derde baan. John haakte af als hij routine en vaste patronen begon te ervaren. Dit ging samen met allergie voor controle. Op tijd komen was dan ook een probleem. Met medicatie kreeg hij meer greep op zijn impulsiviteit. Sandra Kooij als ADHD-specialist speelde een belangrijke rol in het onderkennen van de problemen en het hanteren daarvan.

Na enige tijd kreeg ook zijn vrouw de diagnose ADHD. Als naaste met zelf ADHD herkende hij dingen en kon ze benoemen. Daarnaast kon hij door gedrag te spiegelen, laten merken wat het met hem als partner doet. John merkte dat je heel concreet moet zijn. ‘Je luistert niet’, betekende in zijn geval: je laat niet merken dat je luistert. Dat had hij graag veel eerder begrepen.

Op de vraag of ADHD een smoesje kan worden, antwoordt hij dat niet alleen medicatie maar ook cognitieve gedragstherapie hem heeft geholpen ermee te leren leven. Je moet het niet wegstoppen. ADHD heeft namelijk ook mooie kanten: creativiteit, sterke overlevingsdrang… Toch kan niet iedereen er goed mee omgaan. John had tijdens de therapie veel aan de herkenbare kenmerken en ervaringen van anderen. De medicatie gaf vooral meer structuur.

Wat is ADHD?

Bij ADHD denken nog steeds veel mensen aan drukke, impulsieve kinderen. Dat ADHD bij volwassenen voorkomt, was tot een aantal jaren geleden grotendeels onbekend. Vroeger werd aangenomen dat kinderen er overheen groeien in de puberteit. Inmiddels weten we uit onderzoek dat dit niet juist is: 30-60% houdt klachten als volwassene. Er zijn drie subtypes ADHD:

• ADHD, overwegend hyperactieve/impulsieve type. Bij dit type staat niet het aandachtsprobleem, maar het hyperactieve en impulsieve gedrag op de voorgrond. Er is te weinig remming, wat ook kan leiden tot verslaving: impulsief gedrag levert spanning op en kan gaan functioneren als zelfmedicatie, doordat het een zekere rust geeft.
• Overwegend onoplettende type. Dit type werd voorheen ADD genoemd. Aandachtstekort en/of concentratieproblemen staan hierbij vaak op de voorgrond. Hyperactiviteit en impulsiviteit komen bij dit type ADHD vaak minder voor. Te veel remming zorgt bij dit type ADHD vaak voor getwijfel en vertraagde informatieverwerking.
• Gecombineerde type. Bij dit type is er zowel sprake van hyperactiviteit en impulsief gedrag als problemen met aandacht en concentratie. In de volwassenheid hoeft de hyperactiviteit niet meer op de voorgrond te staan, maar is er wel sprake van voortdurende innerlijke onrust of gejaagdheid. Het gecombineerde type komt het meest voor.

Marian van Geest is werkzaam bij PsyQ ADHD bij volwassenen als sociaal-psychiatrisch verpleegkundige. Ze vertelt dat ADHD een neurobiologische stoornis is. De prikkelgeleiding verloopt niet normaal, waardoor de rem niet goed werkt. Dit uit zich bijvoorbeeld fysiek in een hoog denktempo en emotioneel in impulsief gedrag.

ADHD en naasten

Leven met ADHD kan lastig zijn en gevolgen hebben in de relatie met naasten. Iemand met ADHD is soms overgevoelig voor kritiek, komt te laat of belooft iets maar komt het niet na. Naasten kunnen door dit alles snel overbelast raken. Ze nemen veel over of belanden in een hulpverlenersrol. Onbegrip vanuit de omgeving kan daarnaast voor isolatie zorgen, wat het nog moeilijker maakt.

Een belangrijk advies is om boosheid en niet-luisteren niet op jezelf te betrekken. Het is het gevolg van impulsiviteit. Zorg goed voor jezelf en neem niet alle taken op je. Zoek een luisterend oor en vraag betrokken te worden bij de behandeling, bv. door psycho-educatie.

Communicatie met iemand met ADHD is vaak lastig, maar het is wel erg belangrijk om het te verbeteren. Daarnaast is het belangrijk dingen duidelijke te bespreken en te benoemen. Ook in het verhaal van John kwam naar voren dat verhullende taal niet helpt. Structuur aanbrengen geeft overzicht. Een gezinskalender kan daarbij helpen.

Een vraag uit de groep is: wat kun je doen als je naaste geen hulp wil? Je kunt dat niet afdwingen, maar wel informatie aanreiken en zelf aangeven dat je er last van hebt. Wijs er ook op dat verandering/verbetering mogelijk is. Met behulp van medicatie is gedragsverandering gemakkelijker.

Het kan zijn dat medicatie in het begin een opgefokt gevoel geeft. Meestal gaat dat na verloop van tijd over, maar soms is het erg lastig in te stellen. Het kan ook veroorzaakt worden doordat je scherper ziet wat er allemaal verkeerd gaat/is gegaan in je leven, doordat je nu kunt focussen. Het is nodig hierin een balans te vinden.