Terugblik Familieavond Angst en dwang
Weer een live familieavond! Wat fijn om weer mensen te kunnen ontvangen. Dit keer stond de avond in het teken van angst en dwang. Stefan Sandifort van Indigo en Jessica, een van de familiecoaches van Kompassie, verzorgden samen de avond.
Iedereen is wel ergens bang voor. Maar wat nu als deze angst zo hevig is dat je er dingen door gaat laten en uit de weg gaat? Of als je merkt dat ook jij je beperkt voelt door de angst van je partner of naaste? Angststoornissen komen veel voor; ongeveer 10% van de bevolking krijgt er in zijn of haar leven mee te maken. Maar hoe werkt angst nu eigenlijk? Waarom zijn we bang en waarom bestaan angststoornissen? Tijdens de familieavond op 28 oktober bij Kompassie hebben we stilgestaan bij deze vragen en gekeken naar hoe je met angst om kunt gaan.
Wat is angst?
Als we het hebben over angst gaat het eigenlijk over een heel nuttige emotie. Het is nodig om alert te kunnen zijn in gevaarlijke situaties. Je lichaam maakt adrenaline aan, waardoor je in staat bent tot vechten of vluchten. Bij een angststoornis is het alarmsysteem te scherp afgesteld: je reageert ook als dat niet nodig is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een paniekaanval. Het gaat dan steeds om drie mogelijke gedachten:
- Ik val flauw
- Ik krijg een hartaanval/ik ga dood
- Ik verlies de volledige controle
Ironisch genoeg is paniek de beste manier om niet flauw te vallen omdat je bloeddruk stijgt. Je ervaart wel minder controle maar die wordt heel specifiek gericht op lijfbehoud. Toch voelt het voor de persoon met een paniekaanval niet zo. Last hebben van angst en dwang is deels aangeboren en deels aangeleerd. Bij iedereen is de verhouding tussen die twee verschillend.
Dwang is regelmatig compensatie van controleverlies op een bepaald. Voor dwangstoornissen is de afkorting OCD gangbaar: Obsessive Compulsive Disorder. Het kan gaan om dwangmatige gedachten, dwangmatige handelingen of beide. Ook bij autisme is er sprake van zich herhalende handelingen, maar daar geeft het rust en zit er geen angst achter.
Angst kan zich op verschillende manier uiten, bijvoorbeeld in de vorm van paniekaanvallen, controledwang en smetvrees. Ook kan er sprake zijn van sociale angst of specifieke fobieën, zoals angst voor spinnen. Dit kan zelfs betekenen dat mensen nauwelijks meer hun huis uit durven.
Vraaggesprek
Stefan interviewde Jessica over haar dwang. Na de geboorte van haar dochter ontwikkelde Jessica poetsdwang. Doordat ze het kind niet meer bij zich droeg ervoer ze controleverlies: er kon van alles gebeuren. Daarnaast kreeg ze buikgriep waardoor ze moest overgeven. Doordat de luchtpijp niet goed afsloot ontwikkelde ze door deze nare ervaring een angst voor overgeven (emetofobie). Beide angsten hadden dus een duidelijke aanleiding, maar dat is in veel gevallen niet zo.
Jessica was de hele dag in de weer om dingen schoon te maken en te voorkomen dat virussen konden toeslaan. Ook haar dochter werd behoorlijk beperkt. In de wintermaanden mocht ze niet bij iemand spelen, om te voorkomen dat ze een virus opliep. In 2008 viel Jessica flauw, mede doordat ze volledig uitgeput was door haar dwang. Werken ging ook niet meer.
Na deze gebeurtenis besloot ze dat het moest veranderen en ging ze hulp zoeken. Ze kreeg cognitieve gedragstherapie en exposure therapie: de confrontatie aangaan met de angst. In het geval van Jessica was dat onder andere Dettoldoekjes weggooien en in een restaurant eten. Dit had het gewenste resultaat en ze overwon de dwang. Opvallend was dat Jessica dieren niet vies vond, omdat die het norovirus niet kunnen overbrengen…. Het trauma dat ze opliep door het overgeven werd behandeld met EMDR en verdween daardoor.
Wat is belangrijk om een behandeling te laten slagen? Moed en motivatie. Je moet het durven en willen. Heb je de dwang onder controle dan is dat een enorme bevrijding. Bij ernstige angsten (bv. voor dood of brand) is het loslaten lastiger. Het kan prima worden aangepakt als de persoon met angst rationeel weet dat het risico eigenlijk niet zo groot is. En vaak kunnen mensen buiten de angstmomenten ook goed rationeel denken.
Hoe ga je om met angst?
Als je jezelf blootstelt aan angst (exposure) zul je ervaren: waar je bang voor bent, gebeurt niet.
Bij piekeren zijn er twee mogelijkheden:
- Kan ik iets doen? Onderneem dan actie.
- Kan ik niets doen? Laat het dan los.
Belangrijk is te zorgen voor balans. Dat kan door evenwicht: tussen spanning en ontspanning, genoeg slaap, gezonde voeding en voldoende beweging. Dit kan een hele opgave zijn, maar verkleint duidelijk de kans op problemen of het verergeren daarvan. In de behandeling van angst is de kern: de controle loslaten. De gedachten aan de angst zijn namelijk de oorzaak van de handelingen.
Wat moet je als omgeving wel en niet doen?
Het gaat er vooral om dat je niet meegaat in de dwang, maar wel serieus aandacht hebt voor de persoon. Vraag wat je kunt doen. Bepaal je grenzen en ga daar niet overheen. Stimuleer het zoeken van hulp, maar forceer dat niet. Iemand moet er klaar voor zijn de confrontatie aan te gaan om succesvol therapie te kunnen volgen.